Odyseja 1918 Rozdział V 103

 

Epizod północny

 

            Mniej więcej w pół roku po otrzymaniu przez Antoniego zaświadczenia z Gospody Polskiej generał Haller – przejeżdżając przez Moskwę 10 lipca 1918 roku - wydał rozkaz polskim żołnierzom „aby wszelkimi sposobami i drogami” kierowali się na północ. Celem tego rajdu były okna na świat: porty w Murmańsku i Archangielsku. Próbowano zorganizować zakonspirowaną przed bolszewikami sieć komend etapowych. Niemniej członków tych komend wyłapywano, aresztowano za działalność kontrrewolucyjną i rozstrzeliwano. Ten sam los spotykał przemykających w kierunku północnym Polaków. Ostateczne zamknięcie tego szlaku nastąpiło w wyniku walk pomiędzy bolszewikami a brytyjskim korpusem ekspedycyjnym. W efekcie niewielka grupka Polaków na dalekiej północy (w liczbie około pięciuset), podległa brytyjskiemu dowództwu, została w grudniu 1919 roku ewakuowana do Europy drogą morską.

            Podczas drogi z Moskwy do Murmańska został aresztowany m.in. niedoszły prezydent Niepodległej w 1939 roku Bolesław Wieniawa - Długoszewski. Wieniawa został uwolniony z Łubianki za wstawiennictwem adwokata Leona Berensona, niegdyś obrońcy sądowego Feliksa Dzierżyńskiego. Mecenas, choć był absolwentem Sorbony, doprawdy fatalnie dobierał sobie klientów. Wieniawa ożenił się później z żoną Berensona…